Edition: 1537.OTpart.dut.PCvB.a
General
| Title | Den Psalter des Coninclijcken Propheet Davids, na die Hebreeusche waerheyt overgheset eerst int Latijn doer M. Johannem Campensem, als hi inder Universiteyt van Loven openbaer Leser was der Hebreeuscher spraken, den oprechten claren sin met breeder woorden verclarende. Ende tot ghemeynen profyte in duytsche gheprent. Item hier is by gheset. S. Athanasius boecken, van Joannes Reuchlin uuten griecsche int latijn overgheset, Int welck verhaelt wort waer toe elcken Psalm dienende ende profitelick is. Item tboeck Ecclesiastes vanden voorscreven Campen uutgheleyt. [in red and black] (π1r) |
| Bible books in edition | Old Testament partially |
| Printer/Publisher | Balen, Peter Claessoon van |
| Place of publication | Leiden |
| Year of publication | 1537 |
| Remarks | |
| Related persons | Balen, Peter Claessoon van Campensis, Johannes (1491-1538) |
| Language | Dutch |
| Translation | unknown |
| Contains illustrations | yes |
 |
Use of this resource is governed by the terms and conditions of the Creative Commons CC BY License |
Bibliography
| Format | 12 |
| Number of pages | 448 |
| Prologue | yes, by Johannes Campensis       |
| Epilogue | yes, St. Athanasius to Marcellinus; afterword on Athanasius |
| Preface on bible book | yes |
| Authorisation | no |
| Announced on title page | glosses, foreword, preface |
| Volumes | |
| Title | Den Psalter des Coninclijcken Propheet Davids, na die Hebreeusche waerheyt overgheset eerst int Latijn doer M. Johannem Campensem, als hi inder Universiteyt van Loven openbaer Leser was der Hebreeuscher spraken, den oprechten claren sin met breeder woorden verclarende. Ende tot ghemeynen profyte in duytsche gheprent. Item hier is by gheset. S. Athanasius boecken, van Joannes Reuchlin uuten griecsche int latijn overgheset, Int welck verhaelt wort waer toe elcken Psalm dienende ende profitelick is. Item tboeck Ecclesiastes vanden voorscreven Campen uutgheleyt. [in red and black] (π1r) |
| Imprint | 1537 (π1r) |
| Colophon | Geprent tot Leyden, bi sint Jans brugge in dye gulden Sonne, By my Peter Claessoen van Balen, Int Jaer ons Heren .M.CCCCC. ende .XXXvij. (C7v) |
| Collation | π8 a-z8 #8 A-C8 (224 fol.) |
| Fingerprint | 153712 - a1 π1 stes$vand : a2 π8 ndrie - b1 a1 ony : b2 C3 an$hie |
| Contents | π1r title; π1v almanac; π2r-π8v liturgical calendar; a1r-a3v dedication by Johannes Campensis to Johannes Dantiscus, bisshop of Culmen, 1532; a4r pref. by Johannes Campensis; a4v ill.; a4v-y4v Ps; y5r-A2r epistle of St. Athanasius to Marcellinus on Ps; A2r afterword on St. Athanasius; A2v-C4r Ecclstes; C4v blank; C5r-C7v index of the Psalms; C7v colophon; C8r-v blank |
| Place of publication | Leiden |
| Year of publication | 1537 |
| Remarks on place/year | |
| Text area | 81 x 48 (height x width); 30 lines |
Typography
| Foliated | no |
| Signed | Sign. 4/8 |
| Number of columns | 1 column |
| Book headings | yes; Hier begint den Psalter des coninclicken Prophete Davids, doer Meester Joannem Campensem uut gheleyt. |
| Chapter headings | yes; Psalm Davids .ij. Quare fremuerunt gentes. |
| Running heads | yes; Den Psalm Davids .ij. |
| Summaries of chapters | no |
| Printed annotations | no |
| Scriptural references | no |
| Numbered verses | yes |
| Ornaments | yes |
| Ornamental initials | yes |
| Primary typeface | Gothic |
| Specific typeface | 54 x 1.5 |
Illustrations
| Iconclass | 11I62(DAVID)4 |
| Description | personal devotions of David, e.g. vision, prayer, penitence |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 31A71x31A26128x1
| ORNAMENTCODE | 31A71,31A26128 |
| Description | male sex; man, sitting or lying with bent legs drawn up or raised |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48A9831x48A9833x10
| ORNAMENTCODE | 48A9831,48A9833 |
| Description | foliage, tendrils, branches ~ ornament, flowers ~ ornament |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48A983x27
| ORNAMENTCODE | 48A983 |
| Description | ornament derived from plant forms |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48A983x29
| ORNAMENTCODE | 48A983 |
| Description | ornament derived from plant forms |
| Pages | |
References
No data for this section.
Copies
| Details |
|
Transcription
Den eerwaerdigen va-
der in Christo ende Here, here Johanni Dan-
tisco Bisschop tot Culmen, Ambassaet ende
Oratoor des alder doorluchtichsten Co-
nincs van Polen, aen die Keyserlijc
ke Majesteyt, wenscht Jo
hannes van Cam
pen salicheyt ende
welvaert.
Alder eerwaerdichste vader ende
bisschop siet ghi hebt hier nu ten
laetsten een corte uutlegginghe
in alle die Psalmen na die He-
breeusche waerheit, in die welc
ke na den mael datment van woorde tot woor
de niet oversetten en mochte, So is nochtans
elc versche op versche na der Hebreen alder
scherpste onderscheyt teghen malcanderen
naerstelijcken geaccordeert, die in dye ghe-
meyne oversettinghe op veel plaetsen ver-
werret ende verduistert zijn, ende die hebben
daer toe tghene dat bi hem selfs niet dan te
duyster en was, noch veele duysterder ghe-
maect, Ende wye die meester gheweest si ende
Authoor der gemeender oversettinge (welc
die ghemeyne Christelike kercke daghelicx
gebruyct) daer en make ick nyet veel wercs
af, mer een dinck segge ic daer toe datse niet
waerdich en is datmense .S. Hyeronymo toe
schriven soude, Want het is kennelic, dat hi
die Griecsche oversettinghe ende copie ghe
volcht heeft, in al tghene dat hi overgeset
heeft, welcker Authoor also onbekent is, als
die meester van onser oversettinghe emmer
meer wesen mach, Want het is openbaer uut
Aristea den historyschriver, diet al tsamen in
een boecxken begrepen heeft, dat deser saken
aenghaet (Want hi selve die tweenseventich
oversetters uut bevel Ptolomei des Conincx
in Egipten gebrocht heeft) wat si bedreven
hebben, hoe si vanden Coninck ontfanghen
zijn gheweest, hoe veel uren datse sdaechs
met die oversettinge becommert waren. Ende
hoe datse niet in tweenseventich cameren elck
bi sonder deen vanden anderen besloten en
waren, maer in een huys haer met malcan
deren beradende, ende eendrachteliken accorde
rende geschreven hebben tgene dat si Demetrio
den Griecke over leverden om in Griecscher
sprake voorts over te setten Hier uut blijct dan
wel, ende ooc uut Josepho in die prologhe der
Joetscher ouder gesten Ja ooc uut .S. Hiero
nymo op verscheyden plaetsen, dat die tween
seventich alleen die wet, dat is, die vijf boec
ken Mosi inder Griecscher tongen overgeset
hebben Want Aristeas seyt dat zijt volbrach-
ten daer si toegheroepen waren in dat selve
ghetal van dagen, vanden welcken si waren
dats, binnen tweentseventich dagen. Dit heb
ic hier cortelick niet sonder oorsake willen
verhalen, om der gemeynder valscher opinien
wille onder die Griecken van die tweentseven-
tich ende onder die Latijnsce van die gemeyne
oversettinge recht of die .S. Hieronimus ge
maect hadde, ende datmen daerom in geen van
beyde yet soude mogen veranderen uut den He-
breeusschen oorspronkelike scriften, Hoe wel
datter nochtans een ander oversettinge na der
Hebreeusscher waerheyt tot noch toe over-
gebleven is, welcke men sekerliken wel weet
dat .S. Hieronymus gemaect heeft hoe wel
nochtans die gemeyn christelike kercke dye
selve (ic en weet niet waerom) niet en heeft wil-
len aennemen, Waerom, die nu wat beters be
geert voort te brengen, dan dye gemeene ge-
woonte heeft, die en doet niet anders dan .S.
Hieronymus selfs voormaels ghedaen en
heeft al moet hijt nochtans met des heyligen
ende geleerden mans schult doen, Maer hier af si
nu genoech want mi en gatet niet veel aen die
hier niet een oversetter en ben om van woorde
tot woorde te bedieden, maer een alsulcken
translatoer die den waerachtigen ende volcomen
sin met breedere woorden onbegrepen uutleg
ge, noch ic en ben ooc die niet, die eenich be
vel of gebot inder Christeliker kercke begee
re, ende ic doe ooc niemanden ongelijc, ten waer
bi avontueren alsoe dat dat waer yemanden
ongelijc doen, dat ic sommige duystere plaet
sen, ende dier niet weynich met andere claer-
dere woorden uutlegghe, ende dat om der
geenre wille, die van nauwer conscientien
wegen willen datmen geensins anders dan
van woorde tot woorde oversetten en moet
Ic en heb niet anders hier mede gemeynt,
dan een proeve deser psalmen te geven, hoopende
oft noch geschieden mocht dattet ganssche Ou
de testament naemaels bi consent der Chris-
telijcker kercken betrout worde sommige ge-
leerde in die drie tongen om alsoe voorts in
onser Duytscher spraken over te setten, Gelijc
als ic gehoort hebbe, dat dese onse heyligen
Vader die Paus Clement die sevende voor
hem ghenomen hadt te doen, recht eer dye
stadt van Roomen laetste in genoemen wert
te weten dat dyen last ses Joden, ende ses
Christenen int Hebreeussche wel geleert be-
volen soude worden, Maer laet ons op ons
propoost weder comen.
Dese oversettinge (die ghi so seer begeert int
licht ende onder den gemeyne man te comen) heb-
be ic voor tmeeste deel een weynich jaren ge-
leden als ic tot Loven in die schole Buslidii
(diemen der drie tongen heet) die Hebreeussche
sprake opentliken alle man leerde, minen discipu
len voor gelesen, niet tot dier meyninge, dat-
se eenich sins geprent worden soude maer op
dat icker sommige verwecken soude die He
breeussche tonghe te leeren. Ende inder waer-
heit soe en heb ick niet anders begeert, dan
te thoonen dat een weynich verstants van
dier tonghen te hebben nyet alleen profite-
lick, maer oock gheheel nootsakelic is, om
die uutlegghers der heyliger scriften te ver-
staen, Maer ick en weet niet wel of dat den
sommighe dunct waer te zijn, Ick derre dat
vry ende opentlic seggen van mi selfs, dat my
geen uutleggingen in dit boec der Psalmen (ic
meyne dat icse nochtans alle gelesen heb, dye
van eeniger waerden zijn) also seer behulpelic
geweest zijn, als die cleyne kennisse deser hei
liger tonge, Daeromme mijn lieve Dantisce
die eenen prijs ende glorie zijt der Bisschoppen
niet alleen van deser tijt, maer ooc der voor
ledender, ontfanct nu tgene, dat ooc anders
nyemant van mi vercregen en soude hebben
hoe wel dattet nochtans veel ghoede geleer
de ende oock gheen cleyne mannen seer be-
gheert hebben gehadt, Niet daeromme dat ic
haer onwaerdich achtede deser mijnder geck
smere, maer om dat icx mi noyt en heb laten
voorstaen datter yet in mochte wesen, dat
den gheleerden behaghen mochte. Bi avon-
tueren daerom sult ghy dan vraghen wat
oorsake dattet si, dat ick u nu dit schencke,
dat ick voorghenomen had nyemanden te
gheven, Ick salt u met corte woorden seg-
ghen, Die fame dijns naems waer van ick
u langhe ghekent hebbe, ende oock uwe te-
ghenwoordicheyt die de fame nyet en ver-
mindert, maer seer vermeerdert heeft, Dese
twee stucken dwinghen my, u meer te ghe-
loven dan my selven, Want ick heb een
stucxken met warachtigen teekenen aen u ghe-
merct, het moet oock wel seer cleyn zijn, te
weten, datter nauwe enige tonge is, dye dat
selve met meer sillaben dan eene verweerdicht
heeft te noemen, int Hebreeussche Lef, int
Griecsche Nous, in latine mens, int duyt-
sche hert, sin, of moet, in walsche coeur, etc.
ende believet u soe moecht ghi daer in andere
spraken toe doen, Want ghi kondt bi na alle
spraken van gansch Europa of christenrijc
Voorwaer dese enige sillaba heeft mi meer
tot uwer liefden beweecht dan alle uwe goet
ende rijckdom, oft ooc eenige duechden ende wel
daden, die ghi mi veel ende sonder getal bewesen
hebt. Ende waerom en soudese doch mi nyet
dringen tot uwaerts? aengesien dat ghy door
haer, ende door een overvloeyende wijsheyt
meer dan met een Poellantsce beleeftheit tot
deser Bisschoplijcker eerwaerdicheit opge-
stegen zijdt, dat met recht dese myne Polan-
der also aengenaem is biden alder grootste
Vorsten ende Princen dat hi ooc bekent is door
wat landen ende steden hy reyst, hi si gehabitu-
eert hoe hi wil, alderhande verwe, state, ma
niere, ende wesen dient bevalt ende staet Dantis-
cum wel, Vaert wel mijn eerwaerdige He
re, ende wilt doch int beste nemen dese eerste
proeve mijns arbeits ende verstants. Ic belove
u noch betere, ende meer andere, indien mi God
tleven laet. Te Norimberch den derden dach
Meye, Anno .M.CCCCC.ende XXXII.
Johannes Campensis.
Totten Leeser
Ic hadde voor mi genomen
Titulen met Hebreeussche
letteren voor alle die Psal-
men te setten, mer dat is om
sekere saken achter gebleven
Niemanden en sal dien scade
oock groot duncken wesen
aengesien dat icse alleen met Hebreeussce let-
teren geschreven soude hebben, Want na dat
ic van die geleertste Joden verstont, So en
brochten si niet veel profijts in, om die Psal
men te verstaen. Mer dat die principale woor
den, die daer in staen niet anders en bedieden,
dan sommige instrumenten van muysijcke, oft
sommige manieren van liedekens in dier tijt in
dagelicx gebruyc zijnde, ende alle man seer wel
bekent, Den Hebreeusschen namen heb ic die ma
niere van spreken ende schrijven gelaten in welcker
si bi ons gancbaer ende gewoenlic zijn. Want wi
en konnen met Latijnscher schriftueren die sel
ve also niet na haer moeder sprake te ken-
nen gegeven bedieden, ende als si wel bi haer ende
onder malcanderen luydt, ten waer by alsoe,
dat wi dat wouden conterfeyten, so souden ons
also wel die Latinen, als die Joden met
onse onghehoorde ende onghewo-
ne maniere van spreken
belachen ende begecken.
Tot den Leeser.
Weet mijn lieve beminde leeser,
dattet getal der Psalmen in dit
boecxken .S. Athanasii gaet nae
tgetal der gemeender Translatie
of oversettinge. Ende daerom in
dien ghi eenigen vanden voorseyden Psalmen
soecken, ende vinden wilt, so moet ghi na die He
breeusche rekeninge tellen vanden negenden
Psalm aen, tot den eynde toe, of tot den .cxlvii
toe. Ende om dat ghi hier niet in dwalen en
soud, mer lichteliken vinden moecht den psalm
dien ghy soect, of ghy tverschil deser ende
der ouder oversettinge tegen een sien woudt
soe hebben wy uut den ouden Latijnschen
Psalter tbegin van elcken Psalm int latijn
voor onsen Duytschen Psalm gestelt.
Vaert wel ende geeft Gode
alleen die eere.