Edition: 1533.NT.dut.AvB.a
General
Title | Dat gheheele nyeuwe Testament, met grooter naersticheyt ghecorrigeert, nyet alleen na der Griecsche ende Latijnsche waerheyt, maer oock na die beste ende outste boecken van beyden talen, die gheapprobeerste. Met die Canones, die wi onderwijsen ghenaemt hebben, Ende dat inhout van elcken Capittel, so wel vanden Epistolen der Apostelen, als der Evangelien. [...] ([A]1r)![]() |
Bible books in edition | New Testament complete |
Printer/Publisher | Berghen, Adriaen van |
Place of publication | Antwerp |
Year of publication | 1533 |
Remarks | |
Related persons | Berghen, Adriaen van |
Language | Dutch |
Translation | Martin Luther |
Contains illustrations | yes |
Use of this resource is governed by the terms and conditions of the Creative Commons CC BY License |
Bibliography
Typography
Illustrations
References
Literature references
Doedes, J. I. 1872 p. 108-9 Geschiedenis van de eerste uitgaven der Schriften des Nieuwen Verbonds in de Nederlandsche taal (1522, 1523). Utrecht.
Hollander, A.A. den 1997 no. 47 De Nederlandse Bijbelvertalingen/Dutch Translations of the Bible 1522-1545. Nieuwkoop.
Long, Isaac le 1764 p. 514 Boek-zaal der Nederduitsche bybels, geopent, in een Historische verhandelinge van de overzettinge der Heilige Schriftuure in de Nederduitsche taale. 2nd ed. Hoorn: T. Tjallingius.
Poortman, Wilco C. 1983-6 V. 1 p. 88 Bijbel en prent. 2 vols. 's-Gravenhage.
Bibliographic references
Machiels(Gent) B 627 Machiels, J. Catalogus van de boeken gedrukt voor 1600 aanwezig op de Centrale Bibliotheek van de Rijksuniversiteit Gent. Gent, 1979.
NK 2470 Nijhoff, Wouter and M.E. Kronenberg. Nederlandsche bibliographie van 1500 tot 1540. 3 vol. 's-Gravenhage, 1923-71.
Copies
Details |
|
Transcription
Die verclaringhe der
Onderwijsen, die hier na volghen.
Om alle perijkel te schouwen, dat uut
Prologhen ende Glosen den Chri-
sten menschen toecomen mochte,
ende want het oock wel behoorlijck is,
ghelijck sommighe ghescreven heb
ben, so is dit boeck, dat welck men
dat nyeuwe Testament noemt, sonder eenighe
Prologhen, oft vremde namen uut ghegaen, ende
voert nyet dan sinen eyghen naem ende woorden,
ghelijck ons die vier Evangelisten, ende Aposto-
len beschreven hebben, Wat willen wi toch eenen
anderen leeraer soecken, dan alleen Christum, Wie
can die leeringhe Christi beter uutghelegghen,
dan die gheest Christi selve, Den welcken God be
lovet heeft te storten op alle menschen, ghelijck
als die Propheet Johel seyt, in zijn tweede Ca.
Ick sal uutstorten mijnen gheest op alle vleesch,
Door den welcken alle die Apostolen oock ghe-
leert zijn, Hier om so moeten wi alle desen lee-
raer soecken, den welcken men nyet ghevinden en
can, dan alleen in die woorden des Evangeliums
Christi, Dat welcke ons beschreven ghelaten heb
ben die vier Evangelisten, dat nochtans nyet dan
een en is, al beschrijven zijt elck bysonder, die een
cort, die ander lanck, ende die een den eenen sin,
anders dan die andere, ende die een meer stucken
dan die andere, Om dit nu te connen onderschey-
den, so hebben wi die Canones, die welcke Am-
monius van Alexandrien nyet met cleynen ar-
beyt, ende naersticheyt ons achterghelaten heeft
die wi int Duytsch Onderwijsen ghenaemt hebben
hier inghestelt, om dat si ons onderwijsen, waer
dat die Evangelisten, verscheyden, ghelijcke, ende be
sondere dinghen beschrijven.
So salmen nu weten, datter thien Onder-
wijsen zijn, waer af dat eerste Onderwijs is van
[marge: Die thien Onderwijsen.] dien stucken, daer si alle vier, Mattheus, Mar-
cus, Lucas, ende Johannes af schrijven.
Ende dat tweede Onderwijs is van dien stuc-
ken, daer haerder drie, Mattheus, Marcus,
ende Lucas af schrijven.
Ende dat derde Onderwijs, is van dien stuc-
ken, daer haerder drie, Mattheus, Lucas, ende
Johannes af schrijven.
Ende dat vierde onderwijs is, van dien stuc-
ken, daer haerder drie, Mattheus, Marcus, ende
Johannes af schrijven.
Ende dat vijfste Onderwijs is, van dien stuc
ken, daer haerder twee, Mattheus, ende Lucas
af schrijven.
Ende dat seste Onderwijs is, van dien stuc-
ken, daer haerder twee, Mattheus, ende Mar-
cus af schriven.
Ende dat sevenste Onderwijs is, van dien
stucken, daer haerder twee, Mattheus, ende Jo-
hannes af schrijven.
Ende dat achste Onderwijs is, van dien stuc-
ken, daer haerder twee, Marcus, ende Lucas af
schrijven.
Ende dat neghenste Onderwijs is, van dien
stucken, daer haerder twee, Lucas ende Johan-
nes af schrijven.
Ende dat thienste Onderwijs is, van dien
stucken, daer si elck bysonder af schrijven.
Ende noch soo salmen weten, dat elck Evange-
list ghedeelt is in stucken, die een meer dan die an-
der, Mattheus in .ccclv. stucken, Marcus in .cc
xxxv. stucken, Lucas in cccxliij. stucken, Johan-
nes in .ccxxxij. stucken, Die welcke stucken onder
scheyden worden inden Text, met aldusdanighe
teeken * teghen zijn Onderwijs, dat opten cant
vanden Text staet, Der welcker stucken ghetal
met ghetale ghestelt is, aldus .i.ij.iij.iiij.v. ende al-
so voort in ordine, also verre als elck Evangelist
met stucken onderscheyden is, Ende dat ghetal der
Onderwijsen, dat welcke onder dat ghetal der
stucken staet, is int langhe ghespelt, aldus, Int
derde, Int eerste, Int vijfste, ende also voort aen.
Die welcke thien Onderwijsen men vint in de-
se navolghende Figueren, ende waer si beghin-
nen, oft eynden, ende hoe vele vanden Evange-
listen datter schrijven vanden stucken, die in dat
selve Onderwijs staen, vintmen in die opschrif-
ten der Figueren, Ende wie die Evangelisten zijn,
die van die stucken schrijven, die in dat Onderwijs
staen, vintmen in die Figueren der Onderwijsen
elck boven zijn ghetal staen, dat welcke getal dat
een recht teghen dat ander staet, Ist datter vier
Evangelisten zijn, die van dien stucke schrijven,
so staen daer vier ghetalen recht teghen malcan-
deren, in eender Figueren, Ist datter drie af schrij
ven, so staender drie ghetalen teghen malcande-
ren, Ist datter twee afschrijven, so staender twee
ghetalen teghen malcanderen, Maer als daer een
alleen schrijft, so volghen die ghetalen nae mal-
canderen, vander eender colomme totter andere,
totten eynde toe.
Als ghi nu begheert van eenighen stucke in wat
Evangelist dattet oock is, oft in wat Capittel,
te wetene, hoe veel, ende wie vanden Evange-
listen daer af schrijven, so neemt eerstdat ghetal
des Onderwijs, dat op den cant staet teghen dat
teeken daer dat stuck beghint, dat aldus ghespelt
is, Int eerste, Int vijfste, Int derde, oft ghelijck
dat ghetal zijn sal, ende soect dat in die opschrif-
ten van desen navolghende Onderwijsen, daer
ghi in vinden sult, hoe vele Evangelisten dat daer
afschrijven, Daer na neemt dat ghetal des selven
stucs, daer die Evangelist mede ghedeylt is, dat
daer boven dat ghetal des Onderwijs staet, ende
soect dat in dat selve Onderwijs, onder den Evan-
gelist, daer dat stuck in staet, ende als ghijt ghevon-
den hebt, so neemt dat ghetal vanden anderen
Evangelisten, dat recht teghen dat ghetal staet,
ende soect dat ghelijck ghi dit stuck ghesocht
hebt, in sinen Evangelist, Ende die dit met
naersticheyt ondersoecken, die sullen
bevinden dattet profitelijck is, om
die Evangelisten te onderschey
den, waer dat si verscheyden
dinghen schrijven, oft
waer si dinghen
schriven, die
deen Evangelist
claerder oft breeder
beschrijft dan die ander
Evangelist.