Edition: 1530.NT.dut.WV.a
General
| Title | Tnieuwe Testament al geheel: Dlevende woort Gods, uutghesproken door onsen salichmaker Jesum Christum, bescreven door dat ingeven des heyligen gheests, vanden Apostelen, ende Evangelisten, nae der translatien diemen over al Kerstenrijck houdt inder heyliger kercken, welcke men vastelijck toe scrijft Sinte Hieronymo: weder, ende wederomme nu alder laest, met alder neersticheyt ende vlijdt, ghecorrigeert. Item die Epistolen uut den ouden Testament, diemen door tgeheel jaer inder Officien vander missen leest inder heyligher Kercken. Noch een Tafel om te vinden dye Evangelien, ende Epistolen op eenen yeghelicken dach vanden jare. [...] Cum Privilegio Cesareo [in red and black] (A1r) |
| Bible books in edition | New Testament complete |
| Printer/Publisher | Vorsterman, Willem |
| Place of publication | Antwerp |
| Year of publication | 1530 |
| Remarks | |
| Related persons | Vorsterman, Willem [Vosterman, Willem] |
| Language | Dutch |
| Translation | Desiderius Erasmus; Vulgate |
| Contains illustrations | yes |
 |
Use of this resource is governed by the terms and conditions of the Creative Commons CC BY License |
Bibliography
| Format | 16 |
| Number of pages | 888 |
| Prologue | yes, preface and privilege      |
| Epilogue | no |
| Preface on bible book | no |
| Authorisation | yes: Privilegio  |
| Announced on title page | no |
| Volumes | |
| Title | Tnieuwe Testament al geheel: Dlevende woort Gods, uutghesproken door onsen salichmaker Jesum Christum, bescreven door dat ingeven des heyligen gheests, vanden Apostelen, ende Evangelisten, nae der translatien diemen over al Kerstenrijck houdt inder heyliger kercken, welcke men vastelijck toe scrijft Sinte Hieronymo: weder, ende wederomme nu alder laest, met alder neersticheyt ende vlijdt, ghecorrigeert. Item die Epistolen uut den ouden Testament, diemen door tgeheel jaer inder Officien vander missen leest inder heyligher Kercken. Noch een Tafel om te vinden dye Evangelien, ende Epistolen op eenen yeghelicken dach vanden jare. [...] Cum Privilegio Cesareo [in red and black] (A1r) |
| Imprint | Anno .M.CCCCC. ende XXX. Den .xxviij. dach Augusti. Tantwerpen inden Gulden Eeenhoren[!]. By my Willem Vosterman. [in red and black] (A1r) |
| Colophon | Gheprent Tantwerpen inden gulden eenhoren: By mi Willem Vosterman Int jaer ons heeren M.CCCCC. ende .XXX. Met gracien ende Privilegien des Keysers. (KK12r) |
| Collation | [A]8 B-Y8 a-z8 AA-II8 KK12 (444 fol.) |
| Fingerprint | 153016 - 1b1 B1 n$ : 1b2 Y2* $v - 2b1 a1 leyt$ : 2b2 KK3 der$va |
| Contents | [A]1r title; [A]1v almanac 1531-1542 and priv.; [A]2r-[A]7v calendar; [A]8r-v errata; B1r-B2v pref.; B3r-H2v Mat; H3r-M1r Mk; M1v-S5r Luk; S5v-a4r Jo; a4v blank; a5r title Dat ander deel des nieuwen Testaments [...]; a5v-c8v Rom; d1r-f3v 1Cor; f3v-g8v 2Cor; g8v-h7r Gal; h7v-i5v Eph; i6r-k2r Philip; k2v-k6v Col; k7r-l3r 1Thess; l3r-l5v 2Thess; l6r-m3r 1Tim; m3v-m7r 2Tim; m7r-n1v Tit; n1v-n2v Phil; n2v-p2v Hebr; p3r-x6v Acts; x7r-y4r Jam; y4v-z2r 1Pet; z2r-z5v 2Pet; z6r-AA3r 1Jo; AA3r-v 2Jo; AA3v-AA4r 3Jo; AA4v-AA5v Jude; AA6r-FF1r Rev; FF1v-II8r liturgical lessons OT; II8v-KK12r index; KK12r colophon; KK12v printer's device |
| Place of publication | Antwerp |
| Year of publication | 1530 |
| Remarks on place/year | |
| Text area | 91 x 52 (height x width); 33 lines |
Typography
| Foliated | no |
| Signed | Sign. 5/8 |
| Number of columns | 1 column |
| Book headings | yes; Dat Evangelie van Sinte Marcus. |
| Chapter headings | yes; Dat .ij. Capittel. |
| Running heads | yes; Sinte Marcus; Evangelie.  |
| Summaries of chapters | no |
| Printed annotations | no |
| Scriptural references | yes; outer margin |
| Numbered verses | no |
| Ornaments | yes |
| Ornamental initials | yes |
| Primary typeface | Gothic |
| Specific typeface | 56 x 1.5 |
Illustrations
| Iconclass | 11H(JAMES THE GREAT) |
| Description | the apostle James the Great; possible attributes: book, pilgrim's cloak, hat, shell, staff, and wallet, scroll, sword |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(JOHN)x5
| Iconclass | 11H(JOHN) |
| Description | the apostle John the Evangelist; possible attributes: book, cauldron, chalice with snake, eagle, palm, scroll |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(JOHN)x9
| Iconclass | 11H(JOHN) |
| Description | the apostle John the Evangelist; possible attributes: book, cauldron, chalice with snake, eagle, palm, scroll |
| Pages |   |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(LUKE)12x5
| Iconclass | 11H(LUKE)12 |
| Description | St. Luke writing his gospel, usually a (winged) ox present |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(MARK)12x6
| Iconclass | 11H(MARK)12 |
| Description | St. Mark the evangelist writing the Gospel, usually a (winged) lion present |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(MATTHEW)12x6
| Iconclass | 11H(MATTHEW)12 |
| Description | St. Matthew writing the Gospel, usually the angel present, dictating or assisting him |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(PAUL)x11
| Iconclass | 11H(PAUL) |
| Description | the apostle Paul of Tarsus; possible attributes: book, scroll, sword |
| Pages |    |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(PAUL)x12
| Iconclass | 11H(PAUL) |
| Description | the apostle Paul of Tarsus; possible attributes: book, scroll, sword |
| Pages |     |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(PAUL)x13
| Iconclass | 11H(PAUL) |
| Description | the apostle Paul of Tarsus; possible attributes: book, scroll, sword |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(PAUL)x7
| Iconclass | 11H(PAUL) |
| Description | the apostle Paul of Tarsus; possible attributes: book, scroll, sword |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 11H(PETER)x11
| Iconclass | 11H(PETER) |
| Description | the apostle Peter, first bishop of Rome; possible attributes: book, cock, (upturned) cross, (triple) crozier, fish, key, scroll, ship, tiara |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 48A983x2
| ORNAMENTCODE | 48A983 |
| Description | ornament derived from plant forms |
| Pages | ![1530.NT.dut.WV.a 1 [A]1r](/assets/images/thumbs/20040127187.jpg)  |
Illustration Biblia Sacra ID 48A983x26
| ORNAMENTCODE | 48A983 |
| Description | ornament derived from plant forms |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48A983x3
| ORNAMENTCODE | 48A983 |
| Description | ornament derived from plant forms |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48C161(+0)x48A98212x1
| ORNAMENTCODE | 48C161(+0),48A98212 |
| Description | variant, foliated head ~ ornament |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48C161(+0)x48A98212x2
| ORNAMENTCODE | 48C161(+0),48A98212 |
| Description | variant, foliated head ~ ornament |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48C161(+0)x48A98711x1
| ORNAMENTCODE | 48C161(+0),48A98711 |
| Description | variant, ornament ~ candelabrum |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48C161(+0)x48A98711x2
| ORNAMENTCODE | 48C161(+0),48A98711 |
| Description | variant, ornament ~ candelabrum |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48C161x48A98312x1
| ORNAMENTCODE | 48C161,48A98312 |
| Description | column, pillar ~ architecture, tendrils ~ ornament |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 48C161x48A98312x2
| ORNAMENTCODE | 48C161,48A98312 |
| Description | column, pillar ~ architecture, tendrils ~ ornament |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 49M431x25FF332x44B191x1
| Iconclass | 49M431,25FF332,44B191 |
| Description | device (trade-mark of Vorsterman, Willem), double-headed eagle, crown (symbol of sovereignty) |
| Pages | |
Illustration Biblia Sacra ID 73E5x7
| Iconclass | 73E5 |
| Description | Pentecost: the Holy Ghost descends upon (Mary and) the apostles, sometimes Paul and/or representatives of the nations present (Acts 2:1-4) |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G12x4
| Iconclass | 73G12 |
| Description | Christ between seven golden candlesticks appears to John, who falls to the ground; a sword comes out of Christ's mouth and he holds seven stars in his hands |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G211x6
| Iconclass | 73G211 |
| Description | God on his throne, surrounded by the twenty-four elders (wearing crowns and playing harps) and the four Beasts |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G311x6
| Iconclass | 73G311 |
| Description | the four horsemen of the Apocalypse |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G312x5
| Iconclass | 73G312 |
| Description | opening of the fifth seal: white robes are given to (the souls of) the martyrs under the altar |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G313x5
| Iconclass | 73G313 |
| Description | opening of the sixth seal: a great earthquake, the sun turns black, the the moon red as blood, and the stars fall on earth; mankind hiding in caves |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G324x73G3241x73G322x7
| Iconclass | 73G324,73G3241,73G322 |
| Description | the fourth of the seven angels sounds the trumpet: the sun, the moon and the stars are partially darkened, an angel (or eagle) crying the three woes ~ the seven angels with trumpets, the second of the seven angels sounds the trumpet: a great burning mountain is cast into the sea |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G325x73G3251x5
| Iconclass | 73G325,73G3251 |
| Description | the fifth of the seven angels sounds the trumpet: the falling star opens up the bottomless pit: smoke comes out, the plague of the monstrous locusts with crowns, led by Apollyon |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G326x73G3261x7
| Iconclass | 73G326,73G3261 |
| Description | the sixth of the seven angels sounds the trumpet: the four angels of destruction are released, the army of horsemen ~ the seven angels with trumpets |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G33x73G331x7
| Iconclass | 73G33,73G331 |
| Description | the four winds are restrained by four angels, sealing of the tribes of Israel, the 144-thousand |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G34x73G341x8
| Iconclass | 73G34,73G341 |
| Description | the mighty angel with the little open book in his hands: he is wrapped in a cloud; his legs are pillars of fire, which stand one on land and one in the sea ~ Apocalypse, John takes the little book from the angel and eats it |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G36x73G363(+0)x73G35x3
| Iconclass | 73G36,73G363(+0),73G35 |
| Description | the two witnesses of God (Enoch and Elijah) ~ Revelation, variant, John measuring the temple |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G411x73G412x4
| Iconclass | 73G411,73G412 |
| Description | a pregnant woman, clothed with the sun and standing on the moon, appears; she is threatened by a red dragon with a long tail and seven heads, Michael and his angels fighting against the dragon and his followers; the dragon (Devil, Satan) is cast out of heaven |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G431x8
| Iconclass | 73G431 |
| Description | the two-horned beast out of the earth and the beast out of the sea are worshipped |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G44x73G45x3
| Iconclass | 73G44,73G45 |
| Description | adoration of the Lamb on Mount Sion by the 144-thousand ~ Apocalypse, the three angels proclaiming the day of judgement |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G46x73G462x73G463x9
| Iconclass | 73G46,73G462,73G463 |
| Description | the Son of Man (Christ) with the sickle, an angel thrusts his sickle into the earth, and gathers the vine, the vine of the earth is cast into the wine-press of the wrath of God; blood is squeezed out |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G48x73G481x6
| Iconclass | 73G48,73G481 |
| Description | the seven angels with the seven vials, bringing disasters and destruction upon the earth and mankind, John sees three unclean spirits like frogs coming out of the mouths of a dragon, a beast and a false prophet |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G491x7
| Iconclass | 73G491 |
| Description | the scarlet woman, the whore of Babylon; she is usually sitting on a scarlet beast with seven heads and ten horns |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G4932x73G4933x73G4931x15
| Iconclass | 73G4932,73G4933,73G4931 |
| Description | lament over the fall of Babylon, a mighty angel casting a great (mill)stone into the sea, an angel announces the fall of Babylon |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G532x73G552x6
| Iconclass | 73G532,73G552 |
| Description | battle between the beast (Antichrist), the false prophet, and the horseman with his army, fire from heaven devours Satan, Gog and Magog, and Satan is cast into a lake of fire |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G541x10
| Iconclass | 73G541 |
| Description | an angel with a key and a chain binds the dragon (Satan) and casts him into the pit |
| Pages |  |
Illustration Biblia Sacra ID 73G571x8
| Iconclass | 73G571 |
| Description | an angel shows John the New (Heavenly) Jerusalem coming down from heaven; sometimes Christ is shown leading his lambs to the city |
| Pages |  |
References
Literature references
Catalogus LeLong 1744 no. 337 Bibliotheca selectissima, sive catalogus librorum [veilingcatalogus van de bibliotheek van Isaac le Long]. Amsterdam.
Hollander, A.A. den 1997 no. 37 De Nederlandse Bijbelvertalingen/Dutch Translations of the Bible 1522-1545. Nieuwkoop.
Long, Isaac le 1764 p. 588-92 Boek-zaal der Nederduitsche bybels, geopent, in een Historische verhandelinge van de overzettinge der Heilige Schriftuure in de Nederduitsche taale. 2nd ed. Hoorn: T. Tjallingius.
Polain, Eugne 1891 no. 72 Essai bibliographique sur les ditions imprimes Anvers par Guillaume Vorsterman. Lige.
Rosier, Bart Alexander 1992 V. 1, p. 12; V.2, p. 157-8 De Nederlandse bijbelillustratie in de zestiende eeuw: de illustraties in de bijbels gedrukt in de Nederlanden en in de Nederlandstalige bijbels gedrukt in het buitenland van 1522 tot 1599. 2 vol. Amsterdam.
Bibliographic references
NK 398 Nijhoff, Wouter and M.E. Kronenberg. Nederlandsche bibliographie van 1500 tot 1540. 3 vol. 's-Gravenhage, 1923-71.
BCNI 1136 Dijk, A. van. Bibliotheca Catholica Neerlandica impressa 1500-1727. 's-Gravenhage, 1954.
Copies
| Details |
|
Transcription
Int jaer ons heeren alsmen screef,
M.CCCCC.XXX. Den .xxviij.
dach Augusti, soe heb ick Willem
Vosterman ghedruckt ende voleynt
met die gracie Gods, dit nyeuwe
Testament, met consente, ende Privilegie,
van onsen ghenadigen heere den Keyser, oft
sinen rade. Ende is verboden allen anderen
printers in dese nederlanden dat niet na te mo
gen printen, noch te doen printen, binnen den
tijt van drie jaren, op alsulcken correctie als
zijn Privilegien hier af inhoudende zijn. Ende
of daer iemant ware, die op dese onse Testa-
menten yet spreken wilde, waer door dat dat
volc lichtelic om die selve te lesen afghetroc-
ken soude mogen worden, die come bi ons, ende
wi sullen hem alsulcken besceet toonen, daer
mede dat wi hem wel te vrede stellen sullen.
Dit zijn die ghebreken
welcke in dit boec gheschiet sijn, overmits
die negligentie des correctoers ofte
der prenteren.
Inden eersten Math int .vi. capittel E. leest
die luchter uus lichaems, ende niet die luchter
ons lichaems. Joan. int.x. capit. F. leest
Totten welcken het woort gods gheschiet is,
ende die scrift en mach etcetera Int .xv. ca. D. leest
Op dat het woort vervult werde dat in haer
wet ghescreven is. Ende int .xx. capit. leest.
steect hier in u vinger. Totten Romeynen
int .vi. cap. op het eynde leest, want gods ga
ve ende roepinghe sijn sonder berouwen, ende
leest niet sonder betrouwen. Inden eersten
brieve tot den Corinthen int .xv. cap. D. leest
Op dat god si al in allen. Inden tweeden
brief tot den Corinthen int .ij. cap. A. is een
gheheel reghel te veel, te wetene. Ist dat mi
yemant droevich ghemaect heeft. Inden
eersten brief totten Tessalonicensen int .iiij.
ca. D. leest. Voort so wil ic dat ghi weet broe
ders. Inden eersten brief tot Thimotheum
int .iiij. cap. A. leest, ghebiedende te abstineren
van spijsen, ende niet verbiedende. Totten
Hebreeuschen int .v. ca. opt eynde leest, welc
ke doer ghewoente hebben gheoefende sinnen
Int .x. ca. E: leest, want ist dat wi al willens
sondighen nae der ontfanghen kennisse des
warachticheyts, daer en is voort aen meer
gheen offerhande voor den sonden.
Int werck der apostelen int .vij. capit. D.
leest, des anderen daechs heeft hi gesien twee
van haer kivende. Int .xiij. capit. D. leest
den volcke van Israel, ende niet den welcke
van Israel. In sint Jacobs brief int eerste
cap. A. leest, dye twalef gheslachten, welcke
sijn in die verstroijnghen, ende en leest nyet,
vertroostinghe
Die andere ghebreken die geschiet
sijn int versetten, oft int gebreken
van een letter ofte titel, die mach
een yegelic bi hem selven corri
geren ende beteren. Nu
vaert wel.
Coopt, leest ende beleeft, ick meyne
dat u den coop niet en sal be-
rouwen.
Den kersten leser saluyt.
Ghelijck als
hier voortijts, ende noch
heden op desen dach die
Hebreeusche en laten nie
mant toe haer scrifturen
te lesen ende te leeren,
ofte te interpreteeren,
dan oude ende in alderley
scriften gheexerciteerde meesters, ende gevrees
de mannen, ende dat bysonder in sommighe
boecken des ouden testaments, te weten int
eerste boec Moyses, ende bisonder aengaende
dye eerste drie capittelen: Ende ooc dat boec
van Salomon datmen heet Cantica cantico
rum: ende het eerste capittel van Ezechiels
boec, Ende voortaen van het .xliiij. capittel
tot dat eynde toe: ende dat daerom, want in
dese voorghenoemde boecken zijn groote ende
ombegrijpelicke verborgentheden, ofte my
sterien: te weten, vander ongrondeerlicker
ende ombegripelicker drievuldicheyt, ende an-
der verborgentheden van het gheloeve, de
welcke die ghemeyne menschen lesende ende
niet verstaende, ende nochtans door verme-
tenheyt willende verstaen vallen in meni
gherley erruer, dwalinghen ende ketteryen.
Des gelijcs int nieuwe testament, ende bizon
der in .S. Pauwels brieven, sijn (gelijck als
Sinte Peter seyt) veel swaer dinghen te ver
staen ende te begrypen: welcke nochtans ge
gelick als hi seyt die ongeleerde, ende die wanc
kelbare int gelove, sullen verkeeren tot haer
verdomenissen. Daerom gelijc als het woort
gods te horen liet Christus Jesus alle men-
schen toe, alsoe dat te beduden ende uutteleg-
gen oft te preken en liedt hi niemant toe dan zijn
Apostelen oft haer navolgers: welchi bewijst
op veel plaetsen, als hi seyt dattet haer gege
ven was die scrift te verstaen ende haer verbor-
gentheyt, maer den scharen wast gegeven in
parabolen. Ende bysonder bewijst hij dit in
dye mirakelen des vermenichfuldincks des
broots, als hi die brodekens selve gebenedijt
maer gheeftse sijn discipelen ende Apostelen
om voort die menichte daer af te spisen, ende
haer voort te setten. Het broot onser sielen is
dat woort gods. Dit ghebenedijt god, want
hi dat selve ghesproken heeft door sinen sone
Jesum Christum, ende ghevet sinen aposte-
len ende navolghers der apostelen om dat den
gemeyn volck aen te dienen. Daer om so wie
die heylighe scrift wil lesen, dye lese dye met
dier meyningen dat hi daer uut wil beter wer
den dan hi is. Ende als hi daer in lese: Ten si
dat ghi penitency doet, ghi sult alle vergaen,
so stelle hem tot penitency. Ende als hi leest
So wie na mi wil comen, die lochene hem sel-
ven, ende neme zijn cruce ende volge my na,
dye arbeide dat te doene. Ende als ghi in .S.
Pauwels brieven hoort ende leest: En wilt
niet dwalen, noch bordeelbrocke, noch rover,
noch dronckaert en sal ontfanghen dye erve
des eewighen levens, pooget met alder neer
sticheit oncuysheit, onrechtveerdicheit, dronc
kenschap te scuwen, ende aldus dal u dat woort
gods levendich maken. Ist dat ghijt niet en
leest dan uut curioesheyt, ende uut eygen nues
wisicheyt wilt u vermeten die mysterien ende
verborgentheyt te verstaen vander scrifturen
het sal u doden ende werpen in menigherley
ketterien ende errueren. Wi dan aenmercken
de dat groote abuys dat huyden is int druc-
ken ende bisonder inder heyligher scrift, als
si nu ghedruct wert met valschen glossen,
dan met schadelicken ende feninighen pro-
loghen, als nu ghemenget wert het welcke
gods woort is almachtich, met ydelen ende
opgheblasen woorden der menschen, nu dat
oversettende na dese translatie, dan na dye,
ende niet soeckende int oversetten die waer-
achticheyt der sententien, maer alleene dye
scoonheyt ende ydelheyt der woorden: Als
nochtans Sinte Pauwels seyt dat zijn pre-
dicatie niet en was in woorden des mensce-
licken wijsheyts, maer in crachte ende bewi
singe des gheests. So hebben wi dan om al-
le niewicheyt ende valsheyt inder scriftueren
te scuwene, noch cost noch arbeyt ghespaert
om dat nieuwe Testament uut te geven, met
alder neersticheyt ende vlijt ghecorrigeert,
nae dye translatie die over al kerstenrijc int
Latijn inder heyligher kercken wert gheson
ghen, ghelesen, ende gheprediket: De welke
vastelick, ende sonder twifel toeghescreven
wort Sint Hieronymo. Want ghy dan
dat levende woort gods nu puerliken hebt
int duytsche alst die heylighe kerkcke die daer
is (ghelijck als Sinte Pauwels seyt) een va-
sticheyt ende een columne des warachticheyts
heeft int latijn, coopt ende leest. En
de weet seker, wat dat ghi daer
in leest dat onse salich-
maker Christus Je-
sus heeft ghe
daen ofte
ghele
den
dat heeft hi (ghelijc
Sinte Peter seyt) gedaen ende
gheleden, om dat ghi zijn
voetstapppen soudt
nae vol-
ghen.